Każdy, kto dziś podziwia mapy gwiazd, korzysta z pracy kobiety, która nie bała się marzyć i działać. Caroline Herschel nie tylko odkrywała komety. Otwierała drzwi, które przez wieki pozostawały zamknięte dla kobiet.
Dzieciństwo i młodość Caroliny Herschel
Caroline Herschel przyszła na świat 16 marca 1750 roku w Hanowerze jako najmłodsza z dziesięciorga rodzeństwa. W wieku ośmiu lat Caroline zachorowała na tyfus, co trwale zahamowało jej wzrost – mierzyła zaledwie 130 centymetrów.
Dodatkowo przebyła ospę, która pozostawiła ślady na jej twarzy. W realiach XVIII-wiecznych Niemiec oznaczało to, że nie miała szans na zamążpójście, a jej matka widziała dla niej jedynie rolę domowej pomocy.
Mimo to Caroline nie poddała się. W tajemnicy przysłuchiwała się lekcjom, które otrzymywali jej bracia, zapamiętując matematyczne wzory i podstawy języka angielskiego. Jej edukacja była efektem własnej determinacji i sprytu. Uczyła się w ukryciu, korzystając z każdej okazji, by zdobyć wiedzę.
W 1772 roku jej brat William, już wtedy uznany muzyk i nauczyciel, zaprosił ją do Bath w Anglii. Tam Caroline rozpoczęła naukę śpiewu, języka angielskiego i matematyki. Szybko stała się cenioną solistką, jednak życie muzyczne ustąpiło miejsca nowej pasji Williama – astronomii.
Droga do astronomii – od asystentki do odkrywczyni
Początkowo Caroline pomagała bratu w polerowaniu zwierciadeł i prowadzeniu notatek. William budował własne teleskopy i coraz bardziej angażował się w obserwacje nieba.
Caroline z czasem zaczęła nie tylko asystować, ale i samodzielnie prowadzić obserwacje. W 1782 roku, po odkryciu przez Williama planety Uran, rodzeństwo przeniosło się do Windsor, gdzie William został nadwornym astronomem króla Jerzego III.
Caroline szybko opanowała obsługę teleskopu i rozpoczęła własne „polowania” na komety. Już w 1783 roku odkryła trzy mgławice, a 1 sierpnia 1786 roku jako pierwsza kobieta w historii samodzielnie odkryła kometę (C/1786 P1), którą William ochrzcił „kometą mojej siostry”. W kolejnych latach Caroline odnalazła jeszcze siedem komet, w tym słynną kometę Enckego, która okazała się kometą okresową o najkrótszym znanym obiegu w Układzie Słonecznym.
Jej osiągnięcia nie ograniczały się do komet. Caroline skatalogowała 14 mgławic, a także przygotowała katalog 561 gwiazd, które nie znalazły się w wcześniejszych spisach Flamsteeda. W 1798 roku opublikowała indeks do jego obserwacji wraz z listą błędów, poprawiając i uzupełniając wiedzę astronomiczną epoki.
Przełamywanie barier – pierwsza kobieta z wynagrodzeniem naukowym
W 1787 roku król Jerzy III przyznał Caroline Herschel roczną pensję w wysokości 50 funtów za pracę asystentki Williama. W ten sposób Caroline stała się pierwszą kobietą w Wielkiej Brytanii, która otrzymała oficjalne wynagrodzenie za działalność naukową. Jej stanowisko miało rangę państwową, co na ówczesne czasy było absolutnym wyjątkiem.
Mimo uznania, Caroline przez wiele lat nie mogła zostać członkinią żadnej instytucji naukowej. Jej prace publikowano w „Philosophical Transactions of the Royal Society”, ale sama nie miała prawa głosu ani udziału w obradach. Dopiero w 1835 roku (w wieku 85 lat) została honorową członkinią Royal Astronomical Society – razem z Mary Somerville jako pierwsze kobiety w historii tej instytucji.
Samodzielne odkrycia i katalogi – praca po śmierci brata
Po śmierci Williama w 1822 roku Caroline wróciła do Hanoweru. Tam, mimo zaawansowanego wieku, kontynuowała pracę naukową. Uporządkowała i uzupełniła katalog mgławic i gromad gwiazd, zwiększając ich liczbę z około 100 do 2500.
W wieku 96 lat król Prus wręczył jej złoty medal za zasługi dla nauki, a jej nazwisko znalazło się wśród najwybitniejszych astronomów Europy.
Caroline Herschel zmarła 9 stycznia 1848 roku w Hanowerze, dożywając 97 lat. Została pochowana z małym złotym medalem z wygrawerowaną kometą – symbolem jej największych osiągnięć. Jej imieniem nazwano planetoidę (281 Lucretia), krater na Księżycu oraz kilka gromad gwiazd.
Bibliografia:
- Caroline Herschel [https://www.britannica.com/biography/Caroline-Lucretia-Herschel]
- Caroline Herschel: the first paid female astronomer [https://www.rmg.co.uk/stories/space-astronomy/caroline-herschel-first-paid-female-astronomer]
- Who was Caroline Herschel [https://www.bbc.com/news/science-environment-35823012]
