Czasem kochane, czasem przeklinane, ale nigdy ignorowane. Koty od wieków wzbudzają skrajne emocje. W jednych epokach były święte, w innych palono je na stosie. Mimo to przetrwały i dziś są jednymi z najpopularniejszych zwierząt domowych na świecie. Co sprawiło, że zdołały tak silnie związać się z ludźmi, nie tracąc swojej niezależności?
Początki udomowienia kotów
Przodkiem współczesnego kota domowego jest kot nubijski (Felis silvestris lybica), zamieszkujący obszary Bliskiego Wschodu i północnej Afryki.
Pierwsze dowody na bliską relację między ludźmi a kotami pochodzą sprzed około 9500 lat. W miejscowości Shillourokambos na Cyprze odkryto wspólny pochówek człowieka i kota, co sugeruje, że już wtedy koty były cenione przez ludzi.
Udomowienie kotów prawdopodobnie rozpoczęło się, gdy ludzie osiedlili się na stałe i zaczęli uprawiać ziemię. Magazynowanie zbóż przyciągało gryzonie, a obecność kotów pomagała w kontrolowaniu ich populacji. Tym samym koty stały się nieocenionymi sprzymierzeńcami w ochronie zapasów żywności.
Koty w starożytnym Egipcie
Starożytny Egipt odegrał kluczową rolę w historii kotów. Około 4000 lat temu koty były tam nie tylko cenionymi towarzyszami, ale także obiektami kultu religijnego. Bogini Bastet, przedstawiana z głową kota, symbolizowała domowe ciepło, płodność i ochronę.
Egipcjanie wierzyli, że koty przynoszą szczęście i chronią domostwa przed złymi duchami. Zabicie kota było surowo karane, a po śmierci zwierzęta te były mumifikowane i grzebane z honorami.
Rozprzestrzenienie kotów w Europie
Koty dotarły do Europy dzięki kontaktom handlowym i morskim. Pierwsze wzmianki o obecności kotów na kontynencie europejskim pochodzą z około 500-400 roku p.n.e.
Na terenach dzisiejszej Polski koty pojawiły się stosunkowo późno. Najstarsze ślady archeologiczne wskazują na ich obecność w epoce brązu i okresie rzymskim. Szczątki kotów odkryto m.in. w Łojewie (IV-III w. p.n.e.) oraz w Sławsku Wielkim (I-III w. n.e.).
W średniowieczu koty zyskały na popularności, głównie ze względu na ich zdolność do tępienia gryzoni. W Polsce, zanim koty stały się powszechne, w gospodarstwach domowych rolę tę pełniły łasice. Z czasem jednak koty zaczęły dominować, stając się nieodłącznym elementem wiejskiego krajobrazu.
Koty w kulturze i wierzeniach
W różnych kulturach koty odgrywały odmienne role. W starożytnym Egipcie były czczone jako święte zwierzęta, podczas gdy w średniowiecznej Europie często kojarzono je z czarami i siłami nieczystymi.
W Polsce jednak koty cieszyły się szacunkiem ze względu na ich pożyteczność w gospodarstwie. Wierzono, że zabicie kota przynosi pecha, a same zwierzęta były objęte swoistym tabu.
Ewolucja i różnorodność ras kotów
Wszystkie współczesne rasy kotów domowych wywodzą się od wspólnego przodka – kota nubijskiego. Przez tysiąclecia koty miały jednolity wygląd, przypominający dzisiejsze dachowce.
Dopiero w XIX wieku rozpoczęto celową hodowlę i krzyżowanie kotów, prowadząc do powstania licznych ras o zróżnicowanym wyglądzie i charakterze. Obecnie istnieje ponad 70 uznanych ras kotów, różniących się wielkością, umaszczeniem i temperamentem.
Wybór literatury:
- Kizewski P., Kot domowy. Jego historia oraz legendy i ciekawostki o kotach [https://www.naszeszlaki.pl/archives/62803].
