Leopold III Święty i jego córka Agnieszka łączyli Austrię z jednym z najważniejszych rodów cesarskich Europy – Babenbergowie przez małżeństwo córki weszli w sojusz z Piastami. Ta arystokratka niemiecka została żoną polskiego księcia Władysława II, a ich związek miał kluczowe znaczenie dla polityki dynastycznej XII wieku. Konflikt o władzę senioralną zakończył się wygnaniem pary książęcej, które trwało aż do ich śmierci.
Małżeństwo dynastyczne i pozycja Agnieszki
Córka margrabiego Austrii wyszła za mąż za najstarszego syna Bolesława Krzywoustego około 1125 roku. Ten związek stanowił ogromny sukces dyplomatyczny, gdyż łączył Piastów z potężnymi rodami Babenbergów oraz Hohenstaufów. Agnieszka urodziła się po 1111 roku, a jej matka Agnieszka von Waiblingen była córką cesarza Henryka IV oraz siostrą Henryka V.
Przyrodni brat księżnej, Konrad III, objął później tron królewski w Niemczech. Z małżeństwa z Władysławem pochodziło kilkoro dzieci: Bolesław Wysoki, Mieszko Plątonogi, Konrad Laskonogi oraz Ryksa – przyszła królowa hiszpańska. Od czasów związku Mieszka II z Rychezą dynastia nie zawarła tak prestiżowego małżeństwa.
Walka o władzę senioralną po 1138 roku
Władysław objął dzielnicę senioralną wraz ze Śląskiem po śmierci ojca w 1138 roku. Księżna aktywnie wspierała męża w dążeniach do scentralizowania władzy, za co kronikarz Wincenty Kadłubek nazwał ją pogardliwie „Tygrysicą”. Źródła opisują ją jako kobietę dumną, ambitną i energiczną, która faktycznie współrządziła u boku księcia.
Para książęca weszła w ostry konflikt z młodszymi braćmi Władysława oraz możnowładztwem. Agnieszce przypisuje się inicjatywę w pojmaniu palatyna Piotra Włostowica, który sprzyjał juniorom – został on oślepiony i wygnany. Ta bezwzględna akcja pogłębiła antagonizmy polityczne.
Upadek i lata wygnania
Wojna domowa trwała z przerwami między 1142 a 1146 rokiem. Decydująca bitwa pod Poznaniem zakończyła się klęską Władysława, który uciekł do Niemiec prosząc o pomoc szwagra Konrada III. Agnieszka pozostała w Krakowie broniąc stolicy z dziećmi, lecz mieszczanie otworzyli bramy przed armiami juniorów.
Przegrana księżna dołączyła z potomstwem do męża w Altenburgu w Saksonii, gdzie Konrad przydzielił im zamek oraz dochody. Nie rezygnowała z prób odzyskania tronu – zabiegała o interwencję zarówno u króla, jak i papieża. Pierwsza wyprawa Konrada w sierpniu 1146 roku zakończyła się niepowodzeniem.
Ostatnie lata i śmierć
Kolejna kampania cesarska miała miejsce dopiero w 1157 roku pod wodzą Fryderyka Barbarossy. Wyprawa nie przywróciła pary na krakowski tron – cesarz uzyskał jedynie hołd lenny Bolesława Kędzierzawego w Krzyszkowie. Obietnica zwrotu Śląska nie została zrealizowana za życia Wygnańca.
Władysław zmarł 30 maja 1159 roku w Altenburgu. Agnieszka przeżyła męża, lecz nie doczekała powrotu synów na Śląsk, który odzyskali w 1163 roku. Księżna zmarła 24 lub 25 stycznia między 1160 a 1163 rokiem, nie wracając już do Polski. Spoczęła w cysterskim opactwie Pforta koło Naumburga.
