W połowie XIX wieku, gdy kobiety nie miały prawa głosu w nauce, Eunice Foote przeprowadziła eksperyment, który mógł zmienić świat. Jej odkrycie o wpływie dwutlenku węgla na temperaturę Ziemi zostało zignorowane. Ale nie przez brak dowodów, lecz przez uprzedzenia epoki.
Domowe laboratorium: eksperymenty z gazami
Eunice Foote przyszła na świat 17 lipca 1819 roku w Connecticut. Dorastała w Nowym Jorku, w środowisku, gdzie idee abolicjonizmu i praw kobiet nawzajem się przenikały.
Już jako nastolatka zdobyła solidne wykształcenie w Troy Female Seminary, pierwszej szkole średniej dla kobiet w USA, oraz w Rensselaer School, gdzie mogła uczestniczyć w nowatorskich zajęciach laboratoryjnych.
W 1841 roku wyszła za mąż za Elishę Foote’a, prawnika i wynalazcę. Oboje byli aktywnymi uczestnikami ruchu na rzecz praw kobiet i sygnatariuszami historycznej Deklaracji Uczuć podczas konwencji w Seneca Falls w 1848 roku.
W 1856 roku w domowym laboratorium w Seneca Falls Eunice Foote rozpoczęła serię eksperymentów, które miały odpowiedzieć na pytanie: jak różne gazy wpływają na pochłanianie ciepła słonecznego?
Wykorzystała do tego celu dwa szklane cylindry o długości 30 cali, termometry i pompkę do powietrza. Do środka wprowadzała różne gazy – powietrze, tlen, wodór, parę wodną i dwutlenek węgla (wówczas zwany „kwasem węglowym”).
Najbardziej spektakularny efekt uzyskała w cylindrze wypełnionym dwutlenkiem węgla: temperatura wzrosła do 125°F (ok. 51,7°C), podczas gdy w powietrzu osiągała 106°F (ok. 41,1°C), a w tlenie 108°F (ok. 42,2°C).
Co więcej, cylinder z CO2 stygnął znacznie wolniej po wyjęciu z promieni słonecznych. Foote sformułowała wniosek, który dziś brzmi proroczo: „Atmosfera złożona z tego gazu nadałaby Ziemi wysoką temperaturę; jeśli w przeszłości powietrze zawierało go więcej, musiało to prowadzić do wzrostu temperatury”.
Przełom bez echa
Foote opisała swoje odkrycia w pracy „Circumstances Affecting the Heat of the Sun’s Rays”, którą w sierpniu 1856 roku odczytał na konferencji AAAS w Albany profesor Joseph Henry ze Smithsonian Institution. Sama Eunice nie mogła wystąpić – kobiety nie miały prawa przemawiać na naukowych zgromadzeniach.
Henry, choć podkreślił, że „nauka nie zna kraju ani płci”, nie zdołał przełamać bariery milczenia. Praca Foote została opublikowana w „The American Journal of Science and Arts”, jednak nie wywołała żadnej naukowej dyskusji ani uznania.
Przez kolejne lata Eunice kontynuowała eksperymenty. W1857 roku opublikowała artykuł o elektryczności statycznej w gazach atmosferycznych. Była też autorką patentów, m.in. na piec z automatyczną regulacją temperatury. Jednak jej wkład w naukę pozostał niezauważony przez środowisko akademickie, zdominowane przez mężczyzn i Europejczyków.
John Tyndall: historia napisana na nowo
W 1859 roku irlandzki fizyk John Tyndall, korzystając z zaawansowanej aparatury, przeprowadził własne badania nad pochłanianiem ciepła przez gazy. Potwierdził, że dwutlenek węgla i para wodna silnie zatrzymują promieniowanie cieplne, co położyło fundamenty pod współczesną klimatologię. Tyndall, mając dostęp do prestiżowych laboratoriów i naukowych czasopism, szybko zdobył światową sławę jako „ojciec efektu cieplarnianego”.
W jego publikacjach nie pojawiła się wzmianka o pracy Foote – prawdopodobnie nigdy o niej nie słyszał. Tak czy inaczej, to jego nazwisko trafiło do podręczników, a Eunice zniknęła z historii nauki na ponad sto pięćdziesiąt lat.
Bibliografia
- The Woman Who Demonstrated the Greenhouse Effect [https://www.scientificamerican.com/article/the-woman-who-demonstrated-the-greenhouse-effect/]
- Understanding Eunice Foote’s 1856 experiments: heat absorption … [https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rsnr.2020.0031]
- First Paper to Link CO2 and Global Warming, by Eunice Foote (1856) [https://publicdomainreview.org/collection/first-paper-to-link-co2-and-global-warming-by-eunice-foote-1856/]
- August 1856: Eunice Foote Concludes That Carbon Dioxide Could … [https://www.aps.org/apsnews/2023/07/carbon-dioxide-atmosphere-eunice-foote]
